دکتر مهدیه شادمانی
چکیده
بررسـی مسـائل خشـونت، تجـاوز و چگونگـی اسـتقرار صلـح، نکتـه مهمـی را بـه بشـریت یـادآوری میکنـد کـه زنـان نقـش مهمـی را در ایجـاد صلـح پایـدار درســایه رهایــی از تبعیــض و
خشــونت ایفــا میکننــد، امــا متأســفانه دیدگاههــای فمینیســتی افراطــی، کمبــود نیروهــای زن و عــدم تخصیــص بودجه هــای موثــر،نقــش ایــن اقلیــت مبــارز را بــا چالش‌هــای
جــدی رو بــه رو کــرده اســت. ایــن مقالـه بـا اسـتناد بـه خشـونت علیـه زنـان بـه عنـوان تهدیـد علیـه صلـح پایـدار،ارزیابــی اقدامــات زنــان در جهــت اســتقرار و اســتمرار صلــح در
ســطح جامعــه جهانـی بـه خصـوص در قالـب مأموریت هـای سـازمان ملـل تـلاش کـرده اسـت.
مقدمه
بررسـی ها نشـان داده که اقدامات تجاوزکارانه، درگیریهای نظامی، سیاسـتهای اسـتعماری و هرگونـه مداخلـه خارجـی و نیـز تروریسـم و رفتارهای خشـونت آمیز،زنان را بیشـتر مورد
آسـیب قرار داده اسـت. نقض حقوق انسـانی زنان و کودکان درجریـان جنگهـا و درگیریهـای نظامـی بـه طور آشـکار بنیان های سلامت و امنیت جامعـه بشـری را مـورد تهدیـد قـرار داده
اسـت. از سـوی دیگـر هزینه هـای گزاف مسـابقات تسـلیحاتی و سیاسـتهای نظامی گرایانـه نیز بـا تخصیص منابـع ضروری بـرای توسـعه همه جانبـه و فقرزدایـی و کاهـش آثـار
محرومیـت و عقب ماندگی بازهـم بـر مشـکالت و مصائـب زنان جهـان افزوده اسـت. رونـد مهاجرت های ناشـی از مخاصمـات مسـلحانه کـه بـه طـور مسـتقیم بخش‌هـای توسـعه یافته
جهـان را نیزهـدف قـرار میدهـد، خـود دلیل مناسـبی بـرای توجه و تمرکز بیشـتر بر این مسـئله بوده اسـت.)کوالئی، ۱۳۸۵ :۲۴۲-۲۴۱)بنابرایـن زنـان، نخسـتین گروهـی هسـتند کـه بـا
فروپاشـی زیـر سـاخت های اجتماعـی و سیاسـی در نتیجـه جنـگ و نظامی گـری دولتهـا زیـان میبیننـد. درایـن زمینـه بـا تلاشهـای صـورت گرفتـه از سـوی سـازمان ملـل متحـد و
نهادهای تأسـیس شـده توسـط این سـازمان با هدف اسـتقرار و حفظ صلح در سـطح جهان،دیپلماسـی پیشـگیرانه بـه تدریـج بـه عنـوان رویکـردی بـرای کنتـرل و ممانعـت ازمنجـر شـدن
درگیری هـا بـه مخاصمـه و جنـگ مـورد توجه قـرار گرفـت و افزایش میـزان مشـارکت زنـان در حـوزه تصمیم گیـری و تصمیم سـازی در فرآینـد صلـح ازاولویت هـای ایـن سـازمان در نظـر
گرفتـه شـد.)صبوری و دیگـران،۱۳۹۱ :۱۶۸)بـا توجـه به مسـئله مهـم صلح و نیـاز زنان بـه آن، در این مقاله سـعی شـده به نقش زنـان در اسـتقرار و اسـتمرار صلـح و همچنیـن فرآیندهـای
حقوق بین‌الملـل در این خصـوص اشـاره شـود. سـوال اصلـی پژوهـش حاضر این اسـت کـه زنـان در قالب نظریـه فمینیسـم صلـح طلـب چـه راهبـردی را در جهت برقـراری صلـح در جامعه
جهانی داشـته اند؟
ادبیات پژوهش
الف( اهمیت و ضرورت تحقیق:
مسـئله صلـح یکـی از واژه هـای مهـم و پرکاربـرد ایـن عصـر میباشـد. جامعـه جهانـی متناسـب بـا تحـوالت بین‌المللـی، بـا توجـه بـه منافـع راهبـردی بازیگـران بـزرگ و قدرتمنـد حرکـت
میکند. در ایـن میان بازیگران غیردولتـی و در بخش‌های پایین‌تـر طیفهـای مختلـف ملتهـا نقـش مهمـی را میتواننـد در برقـراری صلـح و عـدم مخاصمـه بگیرنـد. زنـان یکـی از مهمتریـن
گروه های هـر جامعه ای هسـتندکـه هـم مـورد تخاصـم در جنگهای مسـلحانه بودند و از سـویی تلاشهایـی را درجهـت برقـراری صلـح ایفـاء نموده اند. با توجـه به اهمیت ایـن مسـئله،
انتخاب این موضـوع از جملـه دلایـل مهـم و انگیـزه اصلـی برای ایـن پژوهش بوده اسـت.
ب( روششناسی تحقیق:
روش تحقیـق در ایـن پژوهـش توصیفـی – تحلیلـی میباشـد. ایـن تحقیـق بـه منظـور توصیـف عینـى و کیفـى محتـواى مفاهیم بصـورت نظامـدار انجام مى‌شـود.در واقـع، قلمـرو ایـن نـوع
تحقیـق را منتهـاى مکتـوب، شـفاهى و تصویـرى درباره موضوعـى خـاص تشـکیل مى‌دهـد؛ نظیـر کتاب هـا، مقاله هـا، روزنامه هـا، مجله هـا،مطالـب نـوار و فیلـم، سـخنرانى‌ها.
ج( مبانی نظری: فمینیسم صلح طلب
فمینیسـم صلح طلـب کـه حاصـل تلفیـق آرمان هـای فمینیسـتی بـا آرمان هـای عامتـر اجتماعـی اسـت، بـر ایـن اعتقـاد اسـت که زنـان به دالیـل زیست شـناختی وبـار عاطفـی میتواننـد
از بروز جنـگ در جهان جلوگیـری کنند؛ بنابراین میبایسـت وظایفـی در زمینـه اسـتقرار و حفـظ صلح بـه آنان محول شـود. اندیشـمندان دیدگاه زیست شـناختی معتقدنـد کـه ریشـه صلح
طلبـی زنـان و آمادگی بیشـتر تصمیم گیری در سیاسـت خارجـی یـا تأثیرگـذاری بر ایـن تصمیمـات، در تفاوت زیست شـناختی میـان زنـان و مـردان ریشـه دارد. از آنجـا کـه زنـان توانایـی
بـه دنیـا آوردن و بزرگ کردن کـودکان را دارنـد، بـه حفـظ حیـات انسـانی و پرهیـز از هزینه هـای انسـانی تمایـل دارنـد و صلح طلـب هسـتند. اصـل قدیمـی »مـردان جنـگ طلـب«
هسـتند،پـس بایـد شـهروند و حاکـم باشـند، کاملا رد نمیشـود، بلکـه واژگون میشـود تا از آن بـرای اسـتدالل حضـور زنـان در سیاسـت خارجـی اسـتفاده شـود(صبوری و۱۷۳
:۱۳۹۱،دیگـران)
بنابرایـن فعـاالن حقـوق زنـان این‌بـار بـه جای بحث بر سـر مسـائلی چـون حق سـقط جنیـن، حـق رأی، مرخصـی زایمـان و احداث مهدهـای کـودک، از ضرورت سیاسـتگذاری در مسـائل
راهبـردی سـخن میگوینـد و آن را شـاخص قـدرت گرفتـن زنـان عالـم می نامنـد، در ایـن فضـا و شـرایط،مهمتریـن گزاره هـای مـوردتأکیـد فمینیسـت ها عبارتنـد از:
اول: خشـونت و ناامنـی فقـط شـکل فیزیـکال و عینـی نـدارد، بلکـه خاسـتگاه و اشـکال کلامـی، سـاختاری، زیسـت محیطـی، حقوقی و جنسـیتی هـم دارد و امنیت پایـدار هنگامـی
قابـل حصـول اسـت که افـراد جامعـه از جملـه زنان، تحت سـلطهعینـی، کلامـی ذهنـی و سـاختاری نباشـند تـا بتواننـد بـه تولیـد و تکثیـر رضایت و امیـد در جامعـه بپردازند.
دوم: نقطـه عزیمـت امنیـت ملـی و بین‌المللـی، نـه دولـت یـا نظـام بین‌المللی که فـرد یـا اجتمـاع محلی اسـت. بـه عقیـده فمینیسـت ها این گونه نیسـت کـه ناامنی وبی ثباتـی فقـط در
عرصـه نظـام بین‌المللی بـوده و محـدوده مرزهای ملـی از هرگونه تجـاوز و سـتم و خشـونت بری باشـد، بلکه در داخـل مرزها، دولتهـا و دولتمردان بزرگتریـن تهدیدکننـدگان حقـوق و نظـم
هسـتند، دولتـی کـه خـود در عرصـه نظام بین‌الملـل تهدیـد میشـود در عرصـه داخلـی خـود یـک تهدیـد کننـده اسـت. برای شـناخت ریشـه های ناامنی باید به سلسـله مراتب اجتماعی
داخل کشـورها بازگشـت و تحلیل هـای کلان ماننـد دولت محـوری یـا محوریـت نظـام بین‌الملـل را رهـا کرد،چـون در نـگاه کلان، زنـان فرامـوش میشـوند و مـردان در تباهی زنان میکوشـند.
سـوم: در جنگ هـا و تعارضـات بین‌المللـی بـه جـای تمرکـز صرف بـر مبادالتتسـلیحاتی و کشته شـدگان خطـوط مقـدم جبهه هـا، باید بـر پیامدهای جنـگ در بینغیرنظامیـان از جملـه
زنـان حسـاس بود. خشـونت های خانگـی علیه زنـان، بمباران منـازل مسـکونی غیرنظامیـان، رنجهـای زنـان و دختران که برادر، پسـر یـا پدر خودرا از دسـت داده انـد، تجـاوز جنسـی بـه
زنـان مناطـق جنگـی و حملات متعـدد به مراکـز خدمت رسـانی بانـوان نمونه هایـی از آسـیب پذیری در جنگ ها هسـتند، اما به عقیـده فمینیسـت ها، تحلیلگـران و سیاسـتمداران
خشـونت های خاص علیـه زنان را طبیعـی جلـوه میدهنـد و با نوعی کری جنسـیتی نسـبت بـه رنجهای زنـان بی توجه هستند .
چهـارم: یکـی از دغدغه هـای فمینیسـت ها در زمینـه مسـائل مربـوط بـه جنـگ و امنیـت، نقـش هویت سـاز جنـگ اسـت. در جنـگ و در جوامعـی کـه نظامیـان آن از قـدرت تعییـن کننـده
ای برخوردارنـد، زنـان و مـردان هویت هـای جداگانـه ای پیـدا میکننـد. مـردان بـه دلیـل رزمندگـی، دسترسـی بـه ابزارهـای پیچیـده نظامـی،بسـیج پذیری بـالا و نظـام سلسـله مراتبـی،
هویـت فعالـی مییابنـد، اما زنـان گریان یـا معتـرض، هویـت آنهـا را منفعل شـکل میدهـد. این در حالی اسـت کـه نه همه مـردان رزمنده انـد و نـه همـه زنـان تماشـاگر جنـگ. بسـیاری از
زنـان در جبهه های جنـگ مشـغول رزم هسـتند یا در محیـط خانه کارهای دشـوارتری انجـام میدهند ونیـز ً هسـتند مـردان زیـادی که اصلا روحیـه رزمی ندارنـد و از دانش و فـن نظامی و
رزم بویـی نبرده انـد، امـا بـه واسـطه هویت برتر و مسـلطی کـه رزمندگان سـاخته اندمـردان بـه طـور کلـی موقعیـت والایـی می یابنـد و پـس از بازگشـت از میـدان نبرد،انـواع امتیـازات و
مناصـب را بـه دلیـل حضـور در جبهه هـا، تصاحـب میکنند.
پنجـم: در شـرایط تحریم هـای بین‌المللـی علیـه یـک کشـور و نیـز عملکـرد ناکارآمـد سـازمان های داخلـی و بین‌المللـی، بـاز هـم زنـان در معرض فقـر و بحرانقـرار میگیرنـد. بـه عقیـده
فمینیسـت ها، ایـن ً قسـم از تبعـات تحریـم اساسـا مورد توجـه کسـی قـرار نمیگیرد. زنانی که سرپرسـت خانوار هسـتند یا عهـده دار مراقبت از دیگـران میباشـند، تبعـات تحریـم را بیـش
از دیگـران میچشـند، ولـی ایـن رنج آنهـا در هیـچ گزارشـی منعکـس نمیشـود. علاوه بـر این اتخـاذ برخی سیاسـت ها از سـوی سـازمان های بین‌المللـی )ماننـد صنـدوق بین‌المللـی پـول
یا بانـک جهانی معمولا باعـث فقـر زنـان میشـود و همیـن فقـر بـه انـدازه جنـگ، زنـان را متأثـر میسـازد.
ششـم: خشـونت آمیز بودن گفتمان مردان در معادلات اسـتراتژیک از دیگر نکاتی اسـت کـه توسـط فمینیسـت ها برجسـته شـده اسـت. بـر ایـن اسـاس، فمینیسـت هامعتقدنـد کـه
مـردان در تحلیـل راهبـردی فقـط بـر اسـاس عقلانیـت تصمیم گرفتـه،عمـل میکننـد، بـدون این‌که اخلاق و ارزشهـای انسـانی را واقعی بنهنـد. »کارولکوهـن« بـا بررسـی عبـارات و
اصطالحـات مـورد اسـتفاده مـردان عالی رتبـه نشـان میدهـد کـه مـردان بـه راحتـی از بمـب هسـته ای و حملات فاجعه بـار سـخن میگوینـد و در ایـن ماجـرا هیـچ بیمـی ندارند که
تصمیمشـان جان هزاران انسـان ها را میگیـرد یـا تـن هـزاران انسـان را مجـروح میسـازد. فمینیسـت ها معتقدنـد کـه ایـن گفتمـان بـه ظاهـر عقلانـی و انتزاعـی، جهـان را وارد جنگ هـای
هولناکی کرده و اگـر زنـان بـه ایـن قبیـل اتاق هـای فکـر و تصمیـم راه مییافتنـد، خشـونت درجهـان کاهـش می یافـت. همانگونـه کـه قبلا هم اشـاره کردیـم فمینیسـت ها با این قبیـل
تعصب هـای جنسـیتی، سـتم جنسـی را ایـن بـار علیـه مـردان روا میدارنـد.آنهـا بـا صلـح طلـب خوانـدن زنـان و جنـگ طلـب خوانـدن مـردان، نوعـی سـتم جنسـی علیـه مـردان اعمـال
میکنند. هیـچ تحقیقی ثابت نکـرده که زنـان تصمیمات عاقلانه تـری میتواننـد بگیرنـد یـا تصمیمات اسـتراتژیک مـردان معلول جنسـیت وسـاختار ژنتیکـی و فیزیولوژیـک و روانشـناختی
آنهاسـت نه اقتضـای خاص زمان جنگ.)نصـری، ۱۳۸۵)
حضور زنان در استقرار و استمرار صلح در جامعه بین المللی
در مـوارد ذیـل بـه انـواع مختلـف مشـارکت زنـان در قالـب برنامه هـا و مذاکرات و سـطوح مدیریتـی و رهبـری صلـح اشـاره میگردد:
الف )یونسکو: گسترش فرهنگ صلح و حمایت از زنان
سـال ۲۰۰۰/۱۳۷۹ سـال بین‌المللی فرهنگ صلح و سـال ۲۰۰۱/۱۳۸۰ سـال گفتگـوی تمدن هـا نـام گرفت، تـا زمینه تلاشهـای جهانی بـرای مبارزه با مشـکلات جهانـی بـه ویـژه آلام زنان
فراهـم آید.در متـن اقدامات یونسـکو اجـرای برنامه های گسـترش تسـاوی و عدالـت در میـان زنـان و مـردان جایـگاه مهمـی داشـته اسـت.تأمیـن منابـع مالـی لازم بـرای حضـور فزاینـده
زنـان در عرصه هـای تصمیم گیـری سیاسـی- اقتصـادی، گسـترش یـک جنبش جهانـی بـرای افزایش و گاهـی در مورد ضـرورت حمایـت از قربانیـان جنگ هـا و پایـان دادن بـه خشـونت
علیـه زنـان درجریـان آن، مهارت آمـوزی در زمینـه عوامـل جنسـیتی مربـوط بـه فرهنـگ صلـح وحمایـت از زنـان در رسـانه ها، تشـکیل و گسـترش شـبکه های زنـان و نیـز آمـوزش و ارتقـای
آگاهی هـا و مهارت هـای آنـان بـه منظـور ارتقـای خودبـاوری و بهبـودفرصتهـای زندگـی و شـغلی دختـران در ایـن برنامـه قرار داشـته اسـت.)کوالئی،)۲۴۹-۲۵۰ :۱۳۸۵
ب ) مشارکت زنان در مذاکرات و موافقتنامه های صلح و امنیت بین المللی
در اغلـب جنگ هـا، حـدود ۹۰ درصـد تلفـات از غیرنظامیـان اسـت و بسـیاریاز آنـان را زنـان و کـودکان تشـکیل میدهنـد. از همیـن رو، سـازمان ملـل متحـد از بـدو تأسـیس تاکنـون توجـه
فراوانـی بـه وضعیـت زنـان در جنـگ و نیـز فعـالسـازی جایـگاه آنـان در فرآینـد صلح داشـته اسـت. برخـی از اقدامات سـازمان ملل عبـارت اسـت از:
تأسـیس کمیسـیون منزلـت زنـان در ۱۹۴۶ ،سـال بین‌المللـی زنان در ۱۹۷۵ ،کنفرانـس زنـان در مکزیـک، نامگـذاری دهـه زنـان در سـازمان ملـل درخلال سـالهای ۱۹۸۵ -۱۹۷۵ ،برگـزاری
کنفرانس زنان در کپنهاک در سـال ۱۹۸۰ ،برگـزاری کنفرانـس زنـان در نایروبی در سـال ۱۹۸۵ ،برگزاری کنفرانس حقوق بشـردر ویـن در سـال ۱۹۹۳ ،برگـزاری کنفرانس پکن در سـال ۱۹۹۵
،برگزاری کنفرانسپکـن+۵ در سـال ۲۰۰۰ ،بسـیاری دیگـر از این مـوارد را میتوان یافت کـه حاکی ازتوجـه بـه زنـان در پـس از جنـگ جهانـی دوم و بـه ویـژه پـس از پایان جنگ
سـرداسـت.(صبوری و دیگـران،۱۳۹۱ :۱۶۷)
ج)حضور زنان در مناصب مدیریتی سطوح عالی
در کشـورهای درگیـر مخاصمـات مسـلحانه، مشـارکت زنـان در مجالـس قانونگـذاری و پارلمـان، به طـور متوسـط ۲۲ درصـد و میـزان مشـارکت زنـان درمناصـب وزارتـی بالـغ بر ۱۳ درصد
اسـت. زنان فقط حـدود ۱۹ درصـد از نیروهای موجـود در هیئت هـای نمایندگـی و مأموریتـی ملل متحـد را بـه خـود اختصـاص دادهانـد. در تابسـتان ۲۰۱۴ ،حضـور ۶ سـفیر زن مطابـق
قطع‌نامـه شـورای امنیـت،باعـث شـد کـه میـزان مشـارکت زنـان در مأموریتهـای ملل متحـد بـه ۴۰ درصـدبرسد .
د) عدالت و امنیت
از سـال ۲۰۰۰ ،زنـان حـدود ۲۵ درصـد از اعضـای کمیسـیون های حقیقت یـابو کمیسـیون های برقـراری مصالحـه و سـازش را بـه خـود اختصـاص دادهانـد. ۹۷درصـد از نیروهـای حافـظ
صلـح ملل متحـد و ۹۰ درصد از پرسـنل پلیـس را مردانتشـکیل میدهنـد.
و) برقراری صلح و اعاده وضعیت به حالت سابق
در چارچـوب برنامه هـای برقـراری صلـح و اعـاده وضعیـت به حالت سـابق، درسـال ۲۰۱۳ ،فقـط حـدود ۲۲ درصـد از بودجـه صنـدوق امانـی بـه زنـان تخصیص یافتـه اسـت. در سـال ۲۰۱۳
،میانگیـن ۲۵ تـا ۲۸ درصـد از منتفعـان برنامه هـای حمایتـی از پناهنـدگان و آوارگان ناشـی از وضعیـت مخاصمات مسـلحانه را زنان به خـود اختصـاص داده انـد. به طـور نمونـه در ۶ کشـور،
کمتـر از ۸ درصـد از بودجـه تخصیص یافتـه بعـد از جنـگ بـه امـر توان افزایی زنـان و برقـراری برابری جنسـیتی تخصیـص یافته اسـت.آمارهـا و یافته هـای فوق الذکـر توسـط نهـاد زنان ملل
متحـد در رابطـه با اجالس کمیسـیون مقام به مناسـبت فرارسـیدن بیسـتمین سـالگرد اعلامیه و برنامه عمل پکنبـا اسـتناد به گزارشـات اخیر نهادهای بین‌المللی و کشـورهای مختلف
منتشـر شـدهاست.(طاهری:۱۳۹۳)
هـ( عینیت بخشیدن به نقش زنان در عملیات پشتیبانی از صلح
عینیـت بخشـیدن بـه نقـش و ارتقـای مشـارکت زنـان در عملیـات پشـتیبانی ونگه داشـت صلـح بـرای کسـب موفقیـت در این‌گونـه از عملیـات امـری حیاتـیاسـت؛ زیـرا علاوه بـر منافـع
دیگـر، بـه تحقـق نیازهـای امنیتـی متفـاوت در درون جوامـع گوناگـون نیـز کمـک میکند، تأثیرگـذاری عملیاتـی را بهبود میبخشـد، یک مأموریـت نمونـه یـا الگـو ایجـاد میکنـد، اجـزاء
غیرنظامـی مأموریـت را تقویـت می‌نمایـد و اشـتباهات تاکتیکـی را کاهـش میدهـد.مشـارکت زنـان در مأموریتهـای پاسـداری از صلـح میتوانـد، تغییـرات مثبتـی را بـرای زنـان در
کشـورهایی کـه خدمـت میکننـد و در جاهایی که زنـان اغلب درحاشـیه ی اجتمـاع هسـتند، از طریـق ارائـه ی مثال هـای مثبـت از رهبری زنـان ایجاد مایـد . مسـئولیت تضمیـن این کـه
نیروهای پاسـدار صلح به انـدازه ی کافی آموزش ببیننـد و بـرای مشـارکت در عملیات حفظ صلح آماده باشـند، عمدتا در کشـورهای سـربازدهنده نهفته است.بـه دلیـل اهمیـت آمـوزش
جنسـیتی، بسـیار مهم اسـت که تمـام ایـن آموزش ها شـامل یک جزء جنسـیتی قدرتمند باشـند که دربرگیرنده ی اطلاعات سوءاسـتفاده ی جنسـی و اسـتثمار و قوانین مربوطه ی
سـازمان ملل درباره ی این مسـائل میباشـد. به دلیـل این‌کـه عملیات پشـتیبانی صلـح، از تیم هـای گوناگون کشـورها و فرهنگ های مختلـف تشـکیل میشـوند، تضمین سـطح
مشـابهی از آمادگـی و پیش اعزام دشـواراسـت. نهایتـا فرهنگ هـای مختلـف و نگرشهـای متفاوت نسـبت به نقـش زنان درجامعـه بایـد در زمـان اعـزام نیروهـا بـه خـارج بـرای حفـظ و پاسـداری از صلح به حسـاب آیند.(تقیزاده انصاری، سـیمبر،۱۳۹۳ :۳۹۷-۳۵۸)
ی( چارچوب حقوق بین الملل و صلح
حقـوق بین‌الملـل بـرای حمایـت از زنـان و دختـران هنـگام درگیری هـای مسـلحانه چارچوبـی را مقـرر کرده اسـت: ایـن چارچوب شـامل حقـوق بین‌المللی انسان دوسـتانه، حقـوق بشـر
بین‌المللـی، حقـوق جـزای بین‌المللـی و حقـوق بین‌المللـی پناهنـدگان اسـت.
*حقـوق انسان دوسـتانه بین‌المللـی کـه مقـررات ناظر بـر مناقشـات و حمایتاز نظامیـان و غیرنظامیـان را مقـرر میکنـد بـا حمایـت از زنـان و دختـران در درگیری هـای مسـلحانه ارتبـاط
موضوعـی مهمـی دارد. کنوانسـیون های چهارگانـه ژنـو در سـال ١٩۴٩ و دو پروتـکل الحاقـی آنها به تاریـخ ١٩٧٧ به حمایـت از قربانیـان در درگیری هـای مسـلحانه میپردازنـد.
*حقـوق بشـر بین‌المللـی نیـز در زمـان درگیری های مسـلحانه کاربرد دارد. حمایت هـای مقـرر طبـق حقـوق بشـر بین‌المللـی در خصـوص زنـان و دختـران بـر اسـاس عـدم تبعیـض کاربـرد
دارد. اسـناد کلیدی حقـوق بشـر شـامل کنوانسـیون حـذف تمام شـکلهای تبعیـض علیه زنـان اسـت کـه به طـور خاص بـه قاچاق زنان و بهره کشـی از فحشـادر زنـان میپـردازد.
* حقـوق جـزای بین‌المللـی نیـز درخصـوص جرایـم علیـه زنـان و دختران طـی درگیری هـای مسـلحانه، بـه ویـژه جرایـم مربوط به خشـونت های جنسـی از اهمیـت روزافـزون برخوردار
اسـت.
* تعبیـر حسـاس به جنسـیت از تعریف پناهنـدگان مندرج در کنوانسـیون مربوط بـه وضعیت پناهنـدگان مـورخ ١٩۵١ به زنـان و دختران اجازه میدهد بر اسـاس اذیـت و آزارهـای مبتنـی
برجنسـیت،شـامل خشـونت های جنسـی، پناهندگی درخواسـت کنند.
طـی دهـه گذشـته، چارچـوب قانـون بین‌المللـی گسـترش یافتـه تـا بـه برخـی ازجنایـات خـاص ماننـد تجاوز، فحشـای اجبـاری، قاچـاق و بردگی بپـردازد که زنانو دختـران در درگیری هـای
مسـلحانه آنهـا را تجربـه میکننـد. بـه ایـن جنایات درقالـب تعاریـف جنایـات جنگـی، جنایـت علیـه بشـریت و بـه عنـوان اجزای نسـلکشـی و همچنیـن شـکنجه پرداختـه میشـود.
فرآیندهای صلح زنان
بـدون مشـارکت زنـان و دختـران و گنجانـدن چشـم اندازهـای جنسـیتی درفرآیندهـای رسـمی و غیررسـمی صلـح، صلـح پایـدار ایجـاد نخواهـد شـد.
*زنـان از دیربـاز در اعمـال نفـوذ و سـازماندهی صلـح و خلع سلاح فعال بودهانـد. گروه هـای زنـان متشـکل ازعامـه مـردم، جبهه هـای چنـد حزبـی و قومـی تشـکیل داده اند، صلـح را
ترویج میکننـد و اقدامـات آشـتی جویانه انجـام میدهنـد. آنان حذف تسـلیحات کشـتار جمعـی را درخواسـت کرده اند،علیـه سلاح های کوچـک مبـارزات تبلیغاتـی انجـام دادهانـد، در
برنامه های جمـع‌آوری سلاح ها شـرکت کرده انـدو اطلاعاتـی دربـاره مین‌هـای زمینـی منتشـر کرده انـد. مـادران گـرد هـم آمده انـد تـا از سرنوشـت فرزنـدان”مفقودالاثـر” خـود مطلـع
شـوند یـا از اعـزام اجبـاری فرزنـدان خـود بـه خدمـت یـا اعـزام آنـان بـه جنـگ جلوگیـری کننـد.
*جنبش‌هـای صلـح زنـان اغلـب بـرتجـارب مشـترک متمرکـز هسـتند و درسرتاسـر جبهه هـای مختلف همبسـتگیایجـاد میکننـد کـه باعـث میشـودتوصیـف دشـمن، بـه عنـوان »دیگـری«
مشـکل باشـد. نگرانی هـای ایـن گروه هادرخصـوص فرزندانشـان و سـایراعضـای خانـواده بـه آنـان مشـروعیت اجتماعـی میبخشـد و بـا زنـان طـرف مـورد مناقشـه ارتبـاط بوجود مـی
آورد.در نتیجـه، زنـان گاهی از مـردان در ابراز نگرانـی در خصوص مناقشـه مشـکلات کمتـری دارنـد.
*گروههـا و شـبکه های زنـان در سـطوح منطقـه ای و زیرمنطقـه ای کارشـان را آغازکرده انـد. بـرای مثـال، کمیتـه زنـان آفریقـا در خصوص صلح و توسـعه که در سـال١٩٩٩ آغـاز بـه کار
کـرد، بـر ترویج حل و فصل مناقشـات در تعدادی از کشـورهای آفریقایـی متمرکز اسـت. شـبکه صلـح زنان رودخانـه مانو، زنـان اهل گینـه، لیبریا وسـیرالئون را گرد هـم میآورد.
* مشاوره با گروه ها و شبکه های زنان میتواند در خصوص مناقشات،شناخت لازم ارائه دهد. درک هنجارها و رسوم جنسیتی در یک جامعه میتواند اطلاعات مهم برای نخستین هشدارها
تأمین کند، ولی سازمانهای بین‌المللی همواره دانش، تجربه ودخالت غیررسمی در فرآیندهای صلح را به رسمیت نشناخته و مورد استفاده قرار نداده اند. هیئت های ارزیابی تقریبا فقط
بر احزاب سیاسی و سایر فعالان سیاسی رسمی متمرکز هستند.
*فعالیت های غیررسمی زنان برای صلح به ندرت در فرآیندهای رسمی صلح منعکس میشوند. زنان اغلب ازفرآیندهای رسمی صلح کنار گذاشته میشوند چون تصمیم گیرنده،
رهبراننظامی یا جنگجو نیستند یا گاهی به این دلیل که فرض میشود از مهارت لازم برخوردار نیستند. فرآیندهای صلح ابعاد جنسیتی را در نظر نمیگیرند ونگرانیهای اصلی زنان همیشه به
میز مذاکره راه نمی یابند.
*سازمانهای محلی صلح ممکن است در برابر مشارکت و دخالت زنان از خود مقاومت نشان دهند. هریک از گروه ها که به فعالیتهای صلح آمیز میپردازند،میتوانند در خصوص نقش‌های
مناسب زنان در جامعه فرضیاتی را مجدداً ایجادکنند. هرگاه از زنان دعوت شود به گروهی ملحق شوند، ممکن است از تصمیم گیری کنار گذاشته و به انجام وظایف »خانه داری« تنزل درجه داده شوند.(قطعنامه شماره١٣٢۵ شورای امنیت)
نتیجه گیری
در مسـئله مخاصمـه و صلـح، زنـان یکـی از بازیگران اصلـی به شـمار می آیند. باایـن تفـاوت کـه در برقـراری صلـح و عدالـت نقـش فاعل را ایجـاد میکننـد، اما درجنـگ و تجـاوز قربانی
هسـتند. بـا توجه به آنچه کـه در این پژوهش آمـد، اکثریت فعالیت هـای زنـان در برقـرای صلـح بـر مبنـای فمینیسـم صلح طلـب میباشـد. بـه طوریکـه سـازمان ملـل متحـد نیـز در ایـن
غالـب مشـارکت زنـان را برنامه ریـزی نمـوده اسـت، امـا تاکنـون در جهت دفـاع از زنـان در جنگ ها و قبـول مدیریت زنان در مأموریتهـای ایجـاد صلـح چالش‌هـای جـدی وجـود دارد کـه
عبارتند از:
۱ -وجود باورهای سخت اندیشانه درون بخشی از لایه های اجتماعی جوامع
۲ -نفوذ سیاسی و مانع تراشی در برابر مبارزه با افراطیون خشونت طلب
۳ -تحت تأثیر قرار گرفتن روابط فامیلی و شخصی و انزوای نیروهای زن حافظ صلح
۴ -تجربه های آزار جنسی، تبعیض و تعصبات جنسی در خصوص زنان حافظ صلح
۵ -فقدان منابع مالی و نقدینگی
۶ -عدم دیدگاه های جنسیتی واحد
۷ -کمبود نیرو
بـا توجـه بـه این‌کـه زنـان در مأموریت هـای ایجـاد صلـح، میتواننـد درک عالیاز مأموریت هـای خـود داشـته و محیـط کاری مثبتـی برقـرار کننـد و بـه عنوان یکالگـوی مثبـت و الهام بخـش
معرفـی شـوند، بنابراین نیـاز به حل چالش‌هـای حضورزنـان در صلـح میباشـد. در ابتـدا بایـد حرکت در جهـت منافع جنسـیتی و ضد مردبـودن از ایـن جنبـش تغییر کند.لـزوم ایجـاد نظـارت، ارزیابـی و گـزارش نیـز میتوانـد کمکـی جـدی در جهـت حضـور زنـان در ایجـاد گسـتره واحد بیـن جامعه مدنـی و جهانی در جهـت برقرای برابـری جنسـیتی و صلـح پایدار باشـد.
منابع
– تقـیزاده انصـاری، محمـد؛ سـیمبر، رضـا )۱۳۹۳« )ارتقای نقش زنـان در عملیات
پاسـداری از صلـح در عرصـه روابـط بین‌الملل«.فصلنامـه مطالعـات افـکار عمومـی.
سـال سوم.شـماره دهم.
– صبـوری، ضیاءالدیـن؛ نصیرپـور، سـاناز؛ حمیدیـان شورمسـتی؛ مرضیـه )۱۳۹۱ )
»چالش‌هـای نهـاد زنـان ملـل متحـد در ایجـاد صلـح پایدار«.فصلنامـه پژوهش‌هـای
روابـط بین‌الملـل. دوره نخسـت. شـماره پنجـم.
– کوالئی،الهـه )۱۳۸۵« )نقـش زنـان در ترویـج فرهنـگ صلـح در جهـان«. مجلـه
دانشـکده حقـوق و علـوم سیاسـی، شـماره ۷۳٫
– نصری، قدیر )۱۳۸۵« )اندیشه سیاسی فمینیسم«.فصلنامه کتاب زنان.
– طاهری، مرضیه )۱۳۹۳ )زنان، صلح و امنیت – نگاهی اجمالی قطعنامه شماره
١٣٢۵ شورای امنیت، مهرخانه دسترسی در سایت:
http://www.unic-ir.org/publication/farsi/Women-%20
Peace%20and%20Security.pdf
http://mehrkhane.com/fa/news/16386/