معاون توسعه روستایی و مناطق محروم کشور گفت: ۴۱ درصد از ۱۵۰ هزار نفری که تاکنون در قالب طرح اشتغال پایدار روستایی فعالیت می کنند را سهم زنان تشکیل می‌دهد.
«محمد امید» معاون توسعه روستایی و مناطق محروم کشور معتقد است که استارتاپها می‌توانند نقش مهمی در توسعه مناطق روستایی، کوتاه کردن دست واسطه‌ها و استفاده از شیوه های آبیاری نوین و بهره روی در این بخش داشته باشند.
وی از سازوکار سفت و سخت نظارت بر تسهیلات پرداختی به روستاییان می‌گوید و اینکه اولویت معاونت توسعه روستایی این است که طرحهایی در اولویت قرار بگیرند که زمینه ساز ماندگاری روستاییان در روستاها را داشته باشند. امید معتقد است در زمینه تولید محصولات کشاورزی باید اتحادیه ها نقش آفرین اصلی باشند تا طوری نشود که محصول دست کشاورز باقی بماند. بخش دوم گفت و گوی تفصیلی ایرنا با محمد امید معاون توسعه روستایی و مناطق محروم به این مسائل می پردازد. به گفته امید از ۱۵۰ هزار نفری که در قالب یکصد هزار طرح اشتغال زایی مشغول به کار شدند، ۴۱ درصد آن خانم ها هستند و این برای نخستین بار است که حضور بانوان در بخش اشتغال آن هم در بخش اشتغال روستایی این قدر پررنگ است.
ایرنا: در خصوص طرح‌های بوم گردی در کشور توضیح دهید؟
امید: یکی از اتفاقات خوبی که در زمینه پرداخت تسهیلات افتاد بحث بوم‌گردی است. بقبل از این که طرح اشتغال پایدار در روستاها استارت زده شود آمار کل کشور ۲۳۰ طرح بوم‌گردی بود که این عدد امروز به یک‌هزار و ۸۰۰ طرح رسیده است. البته تامین منابع بوم‌گردها از چند محل، غیر از منابع اشتغال پایدار روستایی و صندوق توسعه ملی است. یعنی قسمتی از منابع خود معاونت توسعه روستایی با همکاری بنیاد مستضعفان، بنیاد علوی، بانک سینا که حدود یک هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان به بوم‌گردی ها و صنایع دستی اختصاص داده شده است.
این هزار و ۸۰۰ محل بوم‌گردی فعال و مهمان‌گیر ظرفیت خیلی خوبی برای الفت بین روستا و شهرها ایجاد کرده‌اند. مردم مشتاق هستند اینجاها را ببیند. بوم‌گردی‌ها معمولا جاهایی ایجاد می شود که جاذبه های گردشگری بالایی داشته باشد و بافت سنتی حفظ شده باشد بر این اساس یکی از توفیقات خیلی خوب در رونق روستاها بحث بوم گردی‌ها است که بشدت از آن حمایت می‌کنیم.
ایرنا: سیستم نظارت بر این نظارت بر تسهیلات پرداخت شده چگونه است؟
امید: چند سیستم نظارتی در این رابطه وجود دارد؛ ابتدا طرحی که قرار است تصویب شود باید دستگاه اجرایی مانند جهادکشاورزی، میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، صنعت و معدن آن را تایید کند. یعنی آنها کارشناسی کنند که طرح ارائه شده توجیه اقتصادی دارد. یکی دیگر از دستگاه‌های نظارتی بانک‌ها هستند، آنها ارزیابی می‌کنند فردی که می خواهد برای طرح مورد نظر وام بگیرد توانایی بازپرداخت را دارد. بعد از انجام این دو مرحله ناظر سوم وزارت کار است که در آنجا سیستمی طراحی شده که مراحل تصویب طرح و پرداخت تسهیلات در آن پیگیری می شود. یک نظارت عالیه هم طرف سازمان برنامه اعمال می‌شود. ما به استان‌ها که سفر می کنیم در کارگروه اشتغال همه باکس‌های نظارتی به خصوص دوتای آخری را می‌بینیم. یعنی وزارت کار و سازمان برنامه هرکدام نظارت خود را اعلام می کنند و بالا دست آنها هم کارگروه ملی قرار دارد که خود معاونت توسعه روستایی است، آنجا هم با حساسیت بالایی به نظرات کارشناسی دقت می‌کنیم که انحرافی صورت نگیرد.
اگر وامی دچار انحراف شده باشد چه کار می‌کنید؟
امید: اگر مشخص شد که واحدی انحراف پیدا کرده است و با این تسهیلات کار نکرده و یا در روستا اشتغالی ایجاد نکرده است، بانک تسهیلات داده شده را به تسهیلات عادی با سود متعارف تبدیل میکند که البته در همه استان‌ها تقریبا مواردی وجود داشته است.
ایرنا: درباره استفاده از شبکه‌های آبیاری نوین در روستاها چه برنامه ای دارید؟
امید: موضوع آبیاری نوین بسیار مهم است و کارهای خوبی انجام شده است. به عنوان مثال هرچقدر که توانستیم در آب صرفه جویی کنیم به زمین های زیرکشت اضافه کردیم. قبلا با آبیاری غرقآبی و سنتی می‌توانستیم یک هکتار زمین را کشت و آبیاری کنیم اما امروز با آبیاری تحت فشار به جای یک هکتار سه هکتار را آبیاری و کشت می‌کنیم که این اتفاق در کشور افتاده است. البته ما الان روش های جدیدتری مثل کشت های گلخانه ای هم داریم. که در قانون برنامه ششم باید به سطح ۱۶ هزار هکتار برسد. الان این رقم به ۱۵ هزار هکتار رسیده و بر اساس گزارش وزارت جهاد کشاورزی شاید زودتر به عدد ۱۶ هزار هکتار برسیم.
در این زمینه می توانیم از استارتاپها و شرکتهای دانش بینان هم استفاده کنیم. مکرر دیده شده که استارتاپها شیوه های نوین آبیاری طراحی کرده اند که در بعضی از طرح‌ها تا یک دهم مصرف آب را میتوانست کاهش دهد. اگر این شیوه‌ها را در روستاها رایج کنیم و به آنها بها و امکانات دهیم خیلی در بحث مصرف آب موثر خواهد بود.
ایرنا: بعضا در زمان برداشت محصولات شاهد هستیم که محصولات تولیدی کشاورزان دستشان می ماند. شما برای جلوگیری از این وضعیت چه برنامه ای دارید؟
امید: من این موضوع را با وزارت جهادکشاورزی مطرح کردم. چند وقت پیش که به اردبیل رفته بودم محصولات آنها دچار مشکلات فروش شده بود. «سیر» در آنجا که یک محصول خوب در کشور است نمی توانند صادر کنند. از مدیران پرسیدم که چرا گذاشتید شرایط این گونه شود. اسناد متعددی آوردند که از طریق ادارات کل جهاد بخش‌های ترویجی و نظارتی به کشاورزان آن منطقه گفته‌اند که امسال شما سیر نکارید ولی آنها گوش نکردند و کار خودشان را انجام دادند. معتقدم این که صرفا به مردم بگوییم چه بکارند اعمال سیاست نمی‌شود. باید جدی‌تر وارد این حوزه شویم. باید فرهنگ سازی شود ولی بهترین شیوه که در دنیا هم وجود دارد اتحادیه ها هستند. آقای حجتی و معاونین وزارت جهاد معتقدند که در دنیا اتحادیه‌ها تعیین کننده هستند. حتی در قیمت و برندگذاری، فروش، بازاریابی از طریق پایانه‌هایی که اتحادیه دارند، انجام می شود. حتی اتحادیه مشخص میکند که امسال چه محصولی کاشته شود و خودش تعهد می کند که محصول را بخرد و خودش هم برای آن بازار پیدا می کند. متاسفانه در کشور اتحادیه منسجم نداریم و در سیاست کشاورزی کشور تقریبا انفرادی عمل می کنیم. یعنی زمینی که برای خود من است هر چیزی که هرسال دوست داشته باشم به تشخیص خودم می‌کارم و کسی به من نگفته که چه چیز بکارم. اینجا است که به مشکل برخورد می کنیم یعنی زمان فروش محصول می‌بینیم که همه مثلا رفتند یک محصول کاشتند. راه حل آن راه اندازی اتحادیه‌های قوی در کشور است. اتحادیه کشاورزی داریم، اتحادیه تعاونی روستایی هم داریم ولی منسجم نیست نیاز به تقویت این اتحادیه ها داریم تا مانند اتحادیه های دنیا کارکرد داشته باشند.
ایرنا: برای بهداشت و درمان و بیمه روستاییان چه طرح و برنامه ای دارید؟
امید: یکی از طرح های خوب دولت در روستا بیمه سلامت است. بیمه سلامت با رویکرد پزشک خانواده در روستاها و شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر در حال اجرا است. الان حدود یک میلیون و ۷۰۰ هزار خانوار روستایی بیمه اجتماعی هستند و بیمه درمان تقریبا صددرصد است. یعنی از ۲۱ میلیون جمعیت روستایی ۱۸ میلیون بیمه سلامت هستند و مابقی بیمه‌های دیگر هستند. بیمه سلامت یک بیمه پایه است که با اطمینان اجرا می‌شود.
البته بیمه دیگر که دولت روی آن تاکید داشته و انجام شده بیمه اجتماعی روستاییان است. بیمه اجتماعی شامل از کارافتادگی، عدم توانایی کار، نقض عضو و فوت است که روستاییان می‌توانند از آن استفاده کنند. تاکنون یک میلیون و ۷۰۰ هزار نفر با خانواده مشمول طرح بیمه اجتماعی روستایی هستند.
یکی از برنامه هایی که در این حوزه روی آن خیلی کار شده و دقت کردیم که نرخ آن را بالا ببریم بیمه اجتماعی است. در حال حاضر یک میلیون و ۷۰۰ هزار نفر یعنی حدود ۲۰ درصد جمعیت روستایی را شامل می شود که باید حتما آن را توسعه داده و به آن توجه کنیم. روستایی که دامداری، کشاورزی، صنایع دستی و کارهای مختلف انجام می دهد و تولید کننده است نباید نگران آتیه خود باشد. دولت تا به امروز در خصوص پرداخت بیمه روستاییان میزان دوسوم هزینه را پرداخت می کرده است و یک سوم را خود افراد می دادند. این فرمول الان هم وجود دارد. البته کارگروه مشخصی را در این زمینه تعیین کردیم و با دوستانمان در بیمه اجتماعی به دنبال ظرفیت ها و قالب هایی هستیم که بتوانیم این کار را در کشور توسعه دهیم.
ایرنا: تسهیلاتی که برای اشتغال پایدار روستایی پرداخت می شود، از زمان ارائه طرح تا زمان پرداخت بازده زمانی را طی میکند با توجه به تورم بوجود آمده در این بازه زمانی آیا برنامه ای برای جبران تورم دارید؟
امید: کارگروه ملی نسبت به این مساله که درخواست همه استان‌ها بود واکنش مثبت نشان داد و هر طرحی که اظهار کرد که نمی‌توانم با این پولی که دادید کار را انجام دهم ۳۰ درصد میزان تسهیلات را افزایش دادیم. به عنوان مثال اگر قرار بود ۱۰۰ میلیون دریافت کند، ۳۰ میلیون به آن اضافه کردیم.
ایرنا: الان وضعیت تورم در مناطق روستایی در مقایسه با مناطق شهری چگونه است؟
امید: نرخ تورم در روستاها مقداری از شهرها پایین‌تر است. آخرین آمار را ندارم ولی معمولا پایین‌تر است چرا که روستاها کانون تولید هستند. تورم به روستاها هم آسیب زده است. در واقع اثراتی که تورم در شهرها دارد به نوعی به روستاها وجود دارد. با این حال در اقلام اساسی وضعیت روستاها کلا وضعیت نرمال‌تر است.
ایرنا: امسال وقوع سیل در مناطقی از کشور تاثیرات مخربی برای مردم و روستاییان در پی داشت. برنامه شما برای جبران خسارت‌های روستاییان چیست درباره زمین کشاورزی و یا دام‌های آنها چیست و چه اقداماتی در این زمینه انجام داده‌اید؟
امید: در این رابطه دکتر جهانگیری جلسه مهمی با حضور استانداران مناطق سیل زده به خصوص سه استانی که کانون اصلی بودند یعنی گلستان، لرستان و خوزستان به همراه وزیران مربوطه برگزار کردند در این جلسه تصمیم گرفته شد که تسهیلات روستایی در رابطه با مسکن روستایی به مردم تخصیص داده شود که البته دریافت می کنند. بنابر آماری که در این جلسه داده شد مشخص شد که بیش از ۵۰ درصد مردم تسهیلات را از نظر ریالی دریافت کرده‌اند. در بحث تسهیلات اشتغال بلاعوض و تسهیلات دیگر مقداری موجب نگرانی وجود داشت که آقای جهانگیری بر پیگیری این مسئله هم تاکید کردند ومقرر شد سرعت پرداخت تسهیلات برای اشتغال در روستاها افزایش پیدا کند. البته یک مقدار از کندی کار به سامانه هایی مربوط بود که برای ثبت نام خسارات طراحی شده بود. دولت برای جبران خسارت در حوزه زیرساخت ها دولت ۳ هزارمیلیارد تومان اختصاص داد. دستگاه‌هایی مانند راه آهن، بهداشت و نیرو تقاضا داشتند که این تسهیلات زودتر آزاد شود. قرار شد سازمان برنامه و بودجه زودتر این تسهیلات را فراهم کند که زیرساخت‌های روستایی در اولویت قرار بگیرد. البته این به این معنا نیست که اصلا کار نشده ا ست. با همان امکانات سازمان‌ها کارهای اولیه صورت گرفته است ولی این اقدامات به معنای بازسازی قطعی و اصلاح شبکه مثلا آبرسانی نیست که قرار شد دولت کمک کند.
ایرنا: برای جبران خسارات طرح‌ها و تسهیلاتی که بعضی از روستاییان برای ایجاد شغل دریافت کرده اند برنامه‌ای دارید؟
امید: همه طرح ها بیمه است و دولت برای اولین بار در بخش کشاورزی تسهیلات بلاعوض تعریف کرد. عدد بلاعوض آن هم مشخص است مثلا برای استخر ماهی این قدر میلیون تومان کمک بلاعوض می‌کنم. یا مرزعه و یا باغی که خسارت دیده این تومان و ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون تومان هم برای مزارع بزرگ و شبکه های آبرسانی تعریف کرد. در کنار آن تسهیلات هم تعریف کرد. یکی از بخش هایی که روی این قضیه مصر بود و جدی دنبال می‌کرد معاونت توسعه روستایی بود که از روز اول سیل دیدیم که شغل آنها آسیب دیده است به دولت گفتیم و دولت تسهیلات را اعمال کرد. روستایی وقتی شغلش آسیب می بیند رو به مهاجرت می آورد بنابراین گفتیم که شما شغل آنها را راه بیاندازید خودشان حاضر هستند که خانه‌های خود را بسازند. دولت نسبت به این مساله با نظر جدی نگاه کرد. دکتر جهانگیری خیلی به این مساله حساس بود که حتما اشتغال را در اولویت قرار دهید بنابراین پرداخت های بلاعوض صورت می‌گیرد.
ایرنا: برای روستاهای مرزی چه تسهیلاتی در نظر گرفته شده است؟
امید: در تسهیلات اشتغال پایدار روستایی ۲ درصد نرخ اشتغال روستاهای مرزی را کاهش دادیم. یعنی در روستاهای غیرمرزی ۶ درصد و در روستاهای مرزی نرخ تسهیلات ۴ درصد شد این بزرگترین کمکی بود که دولت میتوانست در این زمینه انجام دهد. علاوه بر این در قالب تعاونی‌های مرزی خیلی از روستاهای مرزی ما که با کشورهای دیگر مرز مشترک دارند در بحث سوخت کمک‌های خوبی به روستاها می‌شود و استانداران در این زمینه اختیارات خوبی دارند. روستاهای مرزی از حساسیت های فوق العاده بالایی برخوردار هستند، در واقع هرچقدر روی این بخش انرژی و وقت گذاشته شود، ارزش آن را دارد البته به طور قطع برای این کار هم تلاش می کنیم که توجه بیشتری بشود.
ایرنا: درخصوص سهم زنان در اشتغال روستاییان توضیح دهید؟
امید: از ۱۵۰ هزار نفری که در قالب یکصد هزار طرح اشتغال زایی مشغول به کار شدند، ۴۱ درصد آن خانم ها هستند و این برای نخستین بار است که حضور بانوان در بخش اشتغال آن هم در بخش اشتغال روستایی این قدر پررنگ است. تقریبا بی‌سابقه است که ما تسهیلاتی را در کشور ایجاد کنیم و اینقدر سهم خانم ها در آن بالا باشد.
ایرنا: اولویت دولت در پرداخت تسهیلات روستاییان به کدام طرح‌ها است؟
امید:سال گذشته ما اولویت مناطق کشور را احصاء کردیم و این اولویتها به وزارت کار و کارگروه ملی اعلام شد اما کارگروه ملی در این زمینه زیاد دخالت کرد. استان‌ها با توجه به اقلیم و موقعیتی که دارند باید خودشان اولویت را بگویند حتی شهرستان ها در چه زمینه تسهیلات نیاز دارند. ما قبلا گفتیم ۴۵ درصد در کشور بخش کشاورزی، ۱۵ درصد گردشگری و صنایع دستی داریم، ۱۰ درصد خدمات صنایع کوچک، اینها را مشخص کردیم در حالی که اقلیم استان‌ها متفاوت است بعضی از استان‌های ما درصد قابل توجهی کشاورزی دارند. اگر در گیلان بگوییم ۴۵ درصد برای کشاورزی بدهیم در سمنان یا یزد هم همین درصد را در نظر بگیریم که نمی‌شود چرا که اقلیم آنها خیلی باهم متفاوت است بنابراین باید این را در اختیار استان‌ها بگذاریم که خودشان در این زمینه کار کنند. در مجموع ما دنبال کارهایی هستیم که بنیاد آن در روستاها کاشته شود ما اصلا مدافع طرحهایی که قابل انتقال به شهر باشد، نیستیم. مثل خرید خودرو برای حمل و نقل روستا که ظاهرش قشنگ است اما خودرو را که نمی شود در روستا نگه داشت. در بخش خدمات هم با حساسیت بالایی گفتیم که پرداخت ها صورت بگیرد. اما طرحهایی مثل بوم گردی و طرح های کشاورزی منحصر به روستا است یعنی شما نمی توانید گاو را در شهر نگه داری کنید.
ایرنا: درکنار کارهای اقتصادی در روستاها برنامه‌ای برای کارهای فرهنگی و اجتماعی دارید؟
امید: وزارت آموزش و پرورش یکی از متولیانی است که در حال کار در این زمینه است. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این زمینه کارهای خوبی انجام داده است. وزارت ورزش و جوانان هم بخشی از کار را بر عهده دارد.
ما بسته ای را به کمیسیون اجتماعی دولت دادیم که همه مراحل آن طی شده است. بر اساس این بسته مشخص شده است تمام دستگاه هایی که در روستاها کار فرهنگی می کنند باید با معاونت توسعه و روستایی هماهنگ باشند و گزارش‌ها و عملکردهایشان را ارایه دهند در واقع همانند نظارت بر پروژه هایی که برای زیرساخت‌ها انجام می‌شود، در بحث های فرهنگی هم باید نظارت داشته باشم.
نباید فراموش کنیم که زیرساخت ها در روستاها به نسبت گذشته خیلی بهتر شده و تقریبا قابل قیاس با گذشته نیست. باید به زیرساخت های فرهنگی روستا توجه کنیم و دقت بالاتری داشته باشیم. یکی از طرح هایی که دنبال آن هستیم این است که افراد خودشان مراکز فرهنگی و ورزشی و حتی اجتماعی روستاها را بسازند و اداره کنند. دولت نیاز نیست که در روستا برود و سالن داری کند. افرادی سرمایه گذاری کنند و ما هم به آنها کمک می‌کنیم. البته ما در شروع کار هستیم هیچ جای دنیا این گونه نیست که همه امکانات اعم از فرهنگسراها و مدارس و ورزشگاه ها برای دولت باشد. کار فرهنگی برای دولت جز هزینه چیزی ندارد. دولت باید سوبسید بدهد و کمک کند.
مطمئن باشید اگر بخش خصوصی این مراکز را اداره کند به طور تمام وقت از مراکز فرهنگی استفاده می کند. یک سالن برای دستگاه اداری است شاید حداکثر ۲۰ درصد از این ظرفیت استفاده شود چرا که فاکتورهایی در آن گذاشته می شود. اما زمانی که در اختیار بخش آزاد قرار دهیم از تمام ظرفیت استفاده میکند چون باید درآمد زایی کند تا هزینه هایش تامین شود بنابراین ما در روستاها دنبال این فرمول هستیم. البته این کار شروع شده و مجموعه ورزش و جوانان هم با این قضیه همراه است.
یکی از برنامه هایی که با جدیت به دنبال آن هستیم این است که با تسهیلاتی که در اختیار داریم این کار را انجام دهیم. یعنی به مردم بگوییم که هرکس در روستا سالن ورزشی، کتابخانه ساخت ما تسهیلات ارزان قیمت می دهیم یعنی برود بسازد و خودش هم از آن بهره برداری کند. در دنیا راه ها و اتوبان‌ها و زیرساخت‌ها را این گونه توسعه می‌دهند.
در کشور ما دولت زیرساخت‌ها را ساخت ولی بعد از زیرساخت ها کارهای فرهنگی، ورزشی، عمومی، کتابخانه، سینما اینها را مردم باید خودشان کار کنند این اشتباه است که دولت بخواهد در این زمینه‌ها ورود پیدا کند. این بحث کهنه است در روستاها باید جلوی آن بایستیم شاید بگویند توجیه ندارد فعلا در روستاهایی که توجیه دارد این کار را انجام دهیم. ما ۵۰۰ روستا بالای ۳۵۰۰ خانوار در کشور داریم و باید از این فرمول استفاده کنیم.